Zamek Krzyżtopór

Wzniesiony w 1644 zamek Krzyżtopór w Ujeździe był do czasu wybudowania Wersalu największą budowlą pałacową w Europie. Zamek został częściowo zniszczony podczas potopu szwedzkiego w 1655 r., a następnie obrócony w ruinę podczas wojny konfederacji barskiej przez Rosjan w 1770 r. Jego mury, bastiony i fosa wciąż są jednak dobrze zachowane, stąd jest to obiekt bardzo atrakcyjny do zwiedzania.

Zamek został wzniesiony przez szwajcarskiego inżyniera Wawrzyńca (Lawrence’a) Senesa i jest typowym przykładem tzw. palazzo in fortezza – połączenia pałacu i twierdzy. Całkowita powierzchnia kompleksu to 1,3 ha, a łączna powierzchnia wszystkich pomieszczeń wewnętrznych wynosi około 70 000 metrów kwadratowych. W celach obronnych budowla została wzniesiona wzgórzu, co miało uniemożliwić wrogowi zorganizowanie ewentualnego podziemnego ataku.

Krzyżtopór został wyposażony w nowoczesny (jak na lata, w których został zbudowany) system wentylacji i ogrzewania oraz unikalne wodociągi, które zaopatrywały wszystkie pomieszczenia w świeżą wodę. Podobno sufit w jednej z jadalni składał się z akwarium z egzotycznymi rybami. Według historyków zamek miał kiedyś 365 okien (tyle ile dni w roku), 52 sale (tyle, ile tygodni w roku) i 12 sal balowych (tyle ile miesięcy w roku).

Zwiedzanie zamku jest biletowane i możliwe za dnia oraz w wybrane noce. Od 2018 zamek Krzyżtopór ma status pomnika historii.